مقدمه
شاید برای شما هم این اتفاق افتاده باشد که وسط ورزش کردن به طور ناگهانی انرژی خود را از دست میدهید یا دیگر توانایی انجام ورزش را ندارید. در این حین دست و پای شما سست میشود و سر دردی عجیب و غریب شما را درگیر خود میکند، اما علت این ضعف و بی حالی حین ورزش چیست؟ فرقی ندارد یوگی باشید یا بدنساز، مهم این است که وسط تمرینات کم نیاورده و مثل بمب به انجام حرکات خود ادامه دهید. بیآیید در این مقاله از وبلاگ الهام پویامنش، 10 راهکار طلایی و منحصر به فرد را باهم بررسی کنیم.
چرا داشتن انرژی در طول تمرین مهم است؟
بدن خود را مثل یک ماشینی قرض کنید که در دل جاده زده و با سرعت بالا حرکت میکند، قطعا شما توقع دارید که این خودرو با توان بالا به حرکت خود ادامه دهد، اما بعضی مواقع باتری این ماشین ضعیف میشود. اینجا دقیقا همان جایی است که دیگر توان ادامه دادن ندارید و بی حالی و ضعف به سراغ شما میآید.
وقتی انرژی کافی نداشته باشید، خستگی به سراغ شما میآید، تمرکز خود را از دست میدهید و حتی ضربان قلب شما به شدت افزایش پیدا میکند، جوری که انگار تازه ورزش را شروع کردید.
علت اصلی بی حالی و ضعف حین ورزش چیست؟
زمانی که خستگی به سراغ شما بیآید، باید این امر را یک هشدار جدی در بدن خود در نظر بگیرید که شاید از نظر فیزیکی یا نحوه تغذیه روزانه خود به مشکل خورده باشید. با دانستن علت اصلی بی حالی و ضعف حین انجام فعالیت ورزشی، اطلاعات خود را در رابطه با آن زمینه تقویت خواهید کرد و از طرفی هم میتوانید آن مشکل را به راحتی حل کنید.
1. تمرین بیش از اندازه
خیلی از افراد بر این باور هستند که با انجام تمرین بیشتر یا بالا بردن سطح تمرینات در روز اول، بدن آنها مقاومت بیشتری به دست میآورد و از طرفی پیشرفت هم میکند. اما این موضوع به این شکل نیست و شما باید محدودیتهایی را تعیین و رعایت کنید؛ وقتی بدن بدون استراحت شروع به انجام کار کند، با کوچکترین فشاری وارد فاز تخریب میشود و این موضوع برای شما به صورت عکس کار میکند.
2. کمبود ویتامین یا آهن
تقریبا دو مولفه مهم هستند که برای ساخت گلبول قرمز و اکسیژن رسانی به عضلات کاربرد دارند؛ یکی ویتامین و دیگری آهن است. وقتی اندازه این دو گروه به حد معمول خود نرسد، کم خونی به سراغ شما خواهد آمد و از طرفی هم سیستم ایمنی بدن ضعیف میشود در این راستا اگر بخواهید ورزش را شروع کنید، قطعا توان کافی برای انجام حتی یک تمرین را هم ندارید و زود خسته میشوید.
3. خواب نامناسب و کم
بدن زمانی انرژی خود را بیشتر تامین میکند که شما در حال استراحت یا خوابیدن باشید، یعنی بدن نیاز دارد تا شما در شبها بخوابید تا فرآیند ریکاوری را آغاز کند. در همین حین اگر شب نتوانید بخوابید یا به علت شغلی که دارید مدام در حال شب کاری هستید، تمرکز شما تا حد زیادی کاهش پیدا میکند و از سوی دیگر هم فعالیت سیستم عصبی به تداخل میخورد.
4. افت میزان قند خون
قند خون یکی از مولفههای مهم در تامین انرژی بدن به شمار میرود و اگر مدت زمانی طولانی را بدون خوردن غذا به سر ببرید یا انسولین بدن شما به صورت بیش فعال باشد، قند خون افت شدیدی پیدا میکند و شما دچار ضعف و بی حالی میشوید. در این حین لرزش دست، سر درد، سر گیجه و ضربان قلب بالا به سراغ شما میآید و حتی ممکن است بی هوش شوید.
5. تغذیه اشتباه قبل یا بعد از تمرین
زمانی که باک بنزین شما پر نباشد، ورزش کردن غیر ممکن است؛ بدن هم مثل ماشین است و اگر غذای کافی مصرف نکنید، هیچ انرژی به بدن نمیرسد و در نهایت دچار مشکل میشوید. خیلی از افراد به صورت سر خود دست به نوشتن یک برنامه تمرینی کامل میزنند، اما غافل از اینکه این برنامه متناسب با وضعیت بدنی آنها نیست. مثلا برنامه غذایی آنها دارای یک وعده غذایی سبک و دیر هنگام است که نمیتواند این حجم از انرژی بدن را تامین کند.
6. مصرف آب ناکافی
حیاتیترین بخش در زندگی انسان، مصرف روزانه آب است که اگر این اصول به درستی رعایت نشود، علاوه بر اینکه سموم بدن به خوبی از بین نمیروند، انرژی بدن از دست میرود و از طرفی هم شما ضعف و بی حالی شدیدی را تجربه میکنید. در حین ورزش کردن بدن باید خود را خنک نگه دارد و از طرفی هم بدن مقدار قابل توجهی از الکترولیتها را مصرف میکند. اگر این مقدار از آب از دست رفته جایگزین نشود، گردن اکسیژن کندتر میشود و دمای بدن هم بالا میرود.
10 راهکار طلایی جهت از بین بردن بی حالی و ضعف
زمانی که با علت اصلی بی حالی و ضعف آشنا شوید، قطعا میتوانید بهترین راهکارها را برای از بین بردن این حالت پیش بگیرید. به خاطر بسپارید که ورزش کردن برای بهتر شدن وضعیت بدن شما طراحی شده است و اگر میخواهید به بهترین ورژن از خودتان برسید، باید قواعد ورزش را رعایت کنید و این 10 راهکار طلایی را که در ادامه به آنها اشاره میکنیم، مورد استفاده قرار دهید.
راهکار اول؛ کنترل استرس و آماده سازی بدن
زندگی تشکیل شده از عوامل پر تنش و هیجان انگیز که هر کدام به نحوی میتوانند بر روی بدن ما تاثیر داشته باشند، اما این استرس و فشار روانی هورمون کورتیزول را افزایش میدهد و در همین حین هم بی حالی و ضعف به سراغ ما میآیند. اگر بخواهید این روند را به صورت روزانه پیش بگیرید، قطعا سبک زندگی شما به خطر میافتد، پس باید ذهن خود را از تمام مشکلات ساده سازی کنید.
- شما میتوانید 10 دقیقه از روز را به خودتان اختصاص دهید و سکوت کنید یا در دل طبیعت وقت بگذارنید.
- تمرکز با چند نفس عمیق به زندگی شما دوباره باز میگردد و وقتی تمرکز خود را روی بدنتان بگذارید، حال دل شما بهبود پیدا میکند.
راهکار دوم؛ هماهنگی بین تمرین و بدن
تبلیغهای تلویزیونی، افکار اشتباه و برنامه ریزی غلط، این زمینه را به وجود میآورند که هیچ هماهنگی بین ورزش و بدن شکل نگیرد؛ بعضی از افراد فکر میکنند که هر چقدر بیشتر تعریق داشته باشند، بدن آنها بهتر عمل میکند. اما باید تمرین شما به صورت هوشمندانه باشد، یعنی شما باید یک حد مشخصی را تعیین کنید که از این محدوده خارج نشود.
- سعی کنید همیشه از علم در برنامه ریزی تمرین خود بهره ببرید تا بدن بهترین شکل را بگیرد و ضعف و بی حالی به سراغ شما نیاید.
- تمرین متناوب یا تمرین بر اساس ضربان قلب جزو اولین راهکارهایی است که نمیگذارد شما دچار بی حالی و ضعف شوید.
راهکار سوم؛ استفاده از مکملهای درست
جهت اینکه بتوانید سطح ویتامینهایی مثل ″D″ یا آهن را در بدن خود بالا ببرید، باید از مکمل درست و دقیق استفاده کنید. شاید برای شما سوال باشد که برای ضعف عضله چه چیزی باید مصرف شود؟ منیزیوم فوقالعاده است. شاید هم این سوال پیش بیآید که برای کم خونی چه چیزی خوب است؟ مکملهای آهن. در آخر هم ممکن است این سوال پیش بیآید که جهت تامین انرژی بدن از چه چیزی بهره ببریم؟ ویتامین ″د″ و ″ب 12″ یا حتی کراتین اصل و ″BCAA″ مناسب برای شما است.
- سعی کنید به صورت دورهای با یک مشاوره مطمئن در تماس باشید تا در رابطه با این موضوع اطلاعات بیشتری کسب کنید.
- مصرف بی رویه از مکمل کار درستی نیست و باید طبق اصول مصرف شود، پس استفاده از مشاوره یک مربی حرفهای نیز به شما کمک زیادی میکند.
راهکار چهارم؛ بدن را ریکاوری کنید
شاید فکر کنید فقط خواب است که بدن شما را به نحو درستی ریکاوری میکند، اما باید گفت که واقعا اشتباه میکنید. بدن شما باید کشش کافی را تجربه کند یا حتی یک ماساژ ساده میتواند روند ریکاوری عضله را به نحو درستی انجام دهد. همیشه به خاطر بسپارید که برای تمرین سنگین، حتما نیاز به انجام یک ورزش مناسب مثل یوگا یا مدیتیشن دارید تا بدن به حالت پایداری خود باز گردد.
- ریکاوری درست به شما کمک میکند تا برای روز بعد هم آمادکی خود را حفظ کنید.
- ریکاوری فعال علاوه بر اینکه بی حالی و ضعف را کاهش میدهد، عضلات را نیز برای تمرین آمادهتر میکند.
راهکار پنجم؛ تغذیه بعد از تمرین
مهم نیست بعد از تمرین باشد یا قبل از تمرین، شما باید وعدههای غذایی خود را طبق اصول تمرینی خود قرار دهید تا بدن انرژی کافی را از آنها به دست بیآورد. در همین حین اگر بعد از ورزش هیچ وعده غذایی مصرف نکنید، بدن انرژی کافی از دست رفته را نمیتواند تامین کند و در همین حین ممکن است عضله سوزی را تجربه کنید.
- بعد از تمرین و با گذشت 30 تا 60 دقیقه، در اولین فرصت سعی کنید یک وعده غذایی میل کنید.
- کربوهیدراتهای مناسب بدن شما مثل مصرف برنج قهوهای یا موز است و جهت اینکه بتوانید پروتئن بدن خود را تامین کنید، باید مواد غذایی مناسبی مثل مرغ، تخم مرغ، یا شِیک پروتئین مصرف کنید.
راهکار ششم؛ گوش کردن به موسیقی
داشتن یک پلی لیست حرفهای به شما کمک میکند تا انرژی از دست رفته بدن خود را تامین کنید و با قدرت بیشتری به انجام فعالیت ورزشی خود ادامه دهید. ذهن و بدن در این پروسه به حالت تعادل نزدیک میشوند و از طرفی هم شما ترغیب میشوید تا به صورت روزانه نسبت به انجام تمرینات خود اقدام نمایید.
- سعی کنید با ساخت جملات انگیزشی، روز خود را پر از زیبایی کنید تا بدن آماده و پر انرژی به روال سابق خود باز گردد.
- لباس ورزشی مورد علاقه خود را بپوشید، یک آهنگ مناسب انتخاب کنید و بدون استرس به ورزش خود ادامه دهید.
راهکار هفتم؛ گرم کردن بدن به طور کامل
همیشه این نکته به ما گوش زد شده است که قبل از انجام هر فعالیت ورزشی، باید بدن خود را گرم کنیم؛ یک گرم کردن اصولی تشکیل شده از حرکات کششی درست که ضربان قلب را به صورت تدریجی بالا میبرد. از سوی دیگر هم باید گفت که اگر به صورت ناگهانی به بدن خود فشار وارد کنید، در دراز مدت دچار آسیب جدی میشوید.
- 5 تا 10 دقیقه از وقت خود را صرف گرم کردن بدن کنید تا حین ورزش به مشکل بر نخورید.
- به خاطر بسپارید که گرم کردن باید اصولی باشد و نمیتوانید هر جور که خواستید این عمل را پیاده سازی کنید.
راهکار هشتم؛ شارژ کردن بدن با خواب خوب
خواب همیشه به شما کمک خواهد کرد تا مثل روز اول به انجام کار یا ورزش خود ادامه دهید؛ هیچ مکملی مثل خواب نیست و اگر خواب کافی نداشته باشید، از لحاظ ذهنی دچار مشکل میشوید و از سوی دیگر هم از لحاظ فیزیکی دچار آسیب خواهید شد.
- همیشه طبق یک اصول درست این امر را پیش بگیرید، یعنی یک روتین برای خواب خود تعیین کنید.
- وسایل دیجیتال و روشن خانه را 30 دقیقه قبل از خواب خاموش کنید تا محیط خواب شما تاریک شود.
راهکار نهم؛ وعده مهم غذایی قبل از ورزش
دو ساعت قبل از تمرین ورزشی باید یک وعده غذایی سبک و مناسب مصرف کنید و از طرفی هم این وعده باید شامل موارد مغذی مثل کربوهیدارتهای پیچیده (مثل نان سبوس دار یا جو دوسر) و پروتئینهای کم چرب (مثل تخم مرغ یا ماست یونانی و کره بادام زمینی یا آجیل) باشد.
- اندازه این وعده باید به صورت مشخص، تعیین شده باشد تا بدن بتواند انرژی کافی را از آن کسب کند و از طرفی هم وعده غذایی را هضم کند.
- یک عدد موز با یک قاشق کره بادام زمینی یا یک تکه نان با عسل طبیعی، 30 دقیقه قبل تمرین معجزه میکند.
راهکار دهم؛ انرژی بدن را با آب تامین کنید
در طول روز باید به قدری مصرف آب داشته باشید که هیچگاه تشنگی به سراغ شما نیاید؛ نوشیدن آب کافی از چند ساعت قبل تمرین شروع میشود، نه لحظه شروع ورزش. حین تمرین، هر 15 تا 30 دقیقه جرعهای آب بنوشید، خصوصا اگر در فضای گرم قرار گرفته باشید یا تمرینات شما پر تحرک باشد.
- مهم نیست تمرین شما چقدر باشد، مصرف آب در طول روز توصیه میشود و در حالت عادی باید بیش از 8 لیوان آب مصرف کنید.
- برای تمرینات طولانیتر از 60 دقیقه، از نوشیدنیهای الکترولیت دار استفاده کنید مثل ایزو تونیکها یا آب نارگیل طبیعی.
سخن پایانی
بی حالی و ضعف هنگام ورزش، زنگ خطری جدی است که بدن برای جلب توجه ما به صدا در میآورد و از طرفی هم بی توجهی به این نشانهها میتواند عملکرد ورزشی را مختل کند و در بلند مدت آسیبهای جسمی و روانی به همراه داشته باشد. اما با اصلاح سبک زندگی، تغذیه مناسب، خواب کافی و بهره گرفتن از تمرینات هدفمند و اصولی، انرژی و شادابی دوباره به تمرینات باز میگردد. در این میان، نقش ذهن و آرامش درونی بسیار حائز اهمیت است و بهرهگیری از راهنماییهای مربی حرفهای یوگا یعنی الهام پویامنش، میتواند مسیر تمرین را برای علاقه مندان به شیوهای متعادل و سالم هموارتر سازد.
سوالات متداول درباره علت اصلی بی حالی و ضعف حین ورزش
1. چرا با اینکه قبل از ورزش غذا میخوریم باز هم احساس بیحالی داریم؟
زمان نامناسب مصرف وعده (خیلی نزدیک یا خیلی دور از تمرین)، ترکیب نادرست غذا (مثلا کربوهیدرات خالی یا چربی زیاد)، یا حتی مشکلات گوارشی که مانع جذب درست مواد مغذی میشوند. انتخاب یک وعده سبک، متعادل و زمان بندی شده (حدود 90 دقیقه قبل از تمرین) میتواند بسیار موثر باشد.
2. چه نوشیدنیهایی برای جلوگیری از بی حالی و ضعف هنگام تمرین مناسب هستند؟
در تمرین معمولی، آب بهترین و در دسترسترین گزینه است و میتوانید با بهرهگیری از این مولفه، ضعف خود را حبران کنید. اما اگر ورزش بیش از یک ساعت طول بکشد یا در شرایط گرم و مرطوب انجام شود، نوشیدنیهای حاوی الکترولیت (مثل آب نارگیل طبیعی، ایزو تونیکها، یا شربت آبلیموی خانگی با نمک دریایی) میتوانند سطح انرژی و تعادل مایعات بدن را حفظ کنند و از بی حالی و ضعف جلوگیری کنند.
3. آیا ورزش با شکم خالی باعث بی حالی میشود؟
در بسیاری از افراد، این موضوع صدق میکند؛ ورزش با معده کاملا خالی (به ویژه در صبح زود) میتواند منجر به افت قند خون، سرگیجه و بی حالی شود. مگر اینکه بدن به تمرین ناشتا عادت کرده باشد و تغذیه روز قبل مناسب بوده باشد. برای اغلب افراد، مصرف خوراکی سبک مثل موز یا چند عدد خرما قبل از ورزش میتواند عملکرد را بهبود دهد.
4. چگونه متوجه این موضوع شویم که ضعفمان به خاطر کم خونی یا کمبود ویتامین است؟
اگر ضعف، خستگی، تپش قلب یا رنگ پریدگی به طور مداوم وجود دارد، ممکن است ناشی از کمبودهایی مثل آهن، B12 یا ویتامین D باشد. بهترین راه تشخیص، انجام یک آزمایش خون کامل است. پس از آن میتوان با مشاوره پزشک یا متخصص تغذیه، رژیم مناسب یا مکملهای لازم را دریافت کرد.
5. چقدر خواب روی انرژی تمرینی تاثیر دارد؟
خواب ناکافی یا بیکیفیت میتواند تعادل هورمونی بدن را به هم بزند، سطح استقامت را کاهش دهد و باعث خستگی زودهنگام شود. حداقل 7 تا 8 ساعت خواب عمیق در شب برای باز سازی عضلات، تنظیم سوخت و ساز و آماده سازی بدن برای تمرین روز بعد ضروری است.